"Nhà giả kim": Tác phẩm văn chương Brazil truyền cảm hứng khắp thế giới

Trong dòng chảy của văn học, tác phẩm Nhà giả kim (tựa gốc: O Alquimista) của tác giả người Brazil Paulo Coelho là tác phẩm có sức ảnh hưởng sâu rộng vào hàng bậc nhất thế giới.

Nhân dịp Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế mới nổi (BRICS) mở rộng năm 2025 tại thành phố Rio de Janeiro từ ngày 5/7/2025, báo Thể thao và Văn hóa/TTXVN điểm lại những biểu tượng văn hóa rực rỡ của Brazil, trong đó có nền văn học.

Ra đời vào năm 1988, cuốn sách không chỉ là một hiện tượng xuất bản mà còn là ngọn lửa truyền cảm hứng cho hàng triệu độc giả trên khắp hành tinh. Với lối kể chuyện giản dị nhưng giàu chất triết lý, Nhà giả kim đã đưa văn chương Brazil vượt qua biên giới quốc gia, trở thành biểu tượng của sự khám phá bản thân và khát vọng sống trọn vẹn.

Paulo Coelho: Từ giấc mơ đến hiện thực

Paulo Coelho sinh ngày 24/8/1947 tại Rio de Janeiro, Brazil. Trước khi trở thành một trong những nhà văn nổi tiếng nhất thế giới, hành trình cuộc đời của ông là một chuỗi những thử thách và biến cố. Từ nhỏ, Coelho đã đam mê văn chương, nhưng gia đình ông, đặc biệt là cha mẹ, muốn ông theo đuổi một nghề nghiệp ổn định như luật sư. Sự xung đột với kỳ vọng gia đình dẫn đến việc ông bị đưa vào bệnh viện tâm thần khi còn trẻ, nơi ông phải chịu đựng những đợt trị liệu điện giật khắc nghiệt. Tuy nhiên, chính những trải nghiệm này đã hun đúc nên tư duy sâu sắc và cái nhìn độc đáo về cuộc sống trong các tác phẩm sau này của ông.

Trong những năm 1970, Coelho sống một cuộc đời phóng khoáng, làm việc trong ngành âm nhạc, viết lời bài hát cho các nghệ sĩ nổi tiếng ở Brazil như Elis Regina và Raul Seixas. Ông cũng từng bị bắt giam. Tuy nhiên, bước ngoặt lớn nhất trong cuộc đời Coelho đến vào năm 1986, khi ông thực hiện chuyến hành hương dài 800km trên con đường Santiago de Compostela ở Tây Ban Nha. Trải nghiệm tâm linh này đã truyền cảm hứng cho ông viết Chuyến hành hương (O Diário de um Mago, 1987), và sau đó là Nhà giả kim.

Coelho không chỉ là một nhà văn, mà còn là một người kể chuyện mang trong mình khát vọng truyền tải những giá trị tinh thần. Ông từng nói: “Khi bạn thực sự khao khát điều gì, cả vũ trụ sẽ hợp sức giúp bạn đạt được nó” – một câu trích dẫn nổi tiếng từ Nhà giả kim. Triết lý này không chỉ phản ánh tư tưởng của ông mà còn là kim chỉ nam cho hàng triệu độc giả trên thế giới.

Hành trình tìm kiếm “truyền thuyết cá nhân”

Nhà giả kim kể về Santiago, một chàng trai chăn cừu người Andalusia, Tây Ban Nha, với giấc mơ lặp lại về một kho báu ẩn giấu gần kim tự tháp ở Ai Cập. Hành trình của Santiago không chỉ là cuộc tìm kiếm vật chất, mà còn là hành trình khám phá bản thân, hay như cách Coelho gọi, là “truyền thuyết cá nhân” – mục đích sống cao nhất của mỗi con người.

Câu chuyện bắt đầu khi Santiago quyết định từ bỏ cuộc sống quen thuộc để theo đuổi giấc mơ của mình. Trên hành trình, anh gặp gỡ nhiều nhân vật mang tính biểu tượng: ông vua Melchizedek, người dạy anh về “dấu hiệu của vũ trụ”; người buôn pha lê, người truyền cảm hứng về sự kiên trì; và đặc biệt là nhà giả kim, người hướng dẫn anh về sức mạnh của sự biến đổi và lòng tin vào bản thân. Mỗi nhân vật đều đóng vai trò như một người thầy, giúp Santiago hiểu rằng hành trình quan trọng hơn đích đến, và kho báu thực sự đôi khi nằm ngay trong chính trái tim mình.

Tác phẩm được viết bằng văn phong giản dị nhưng giàu chất thơ, kết hợp giữa hiện thực và yếu tố huyền thoại. Coelho sử dụng những biểu tượng như thuật giả kim, giấc mơ, và vũ trụ để truyền tải thông điệp về sự kết nối giữa con người và thế giới xung quanh. Chẳng hạn, ông viết: “Khi chúng ta nỗ lực để trở nên tốt đẹp hơn, mọi thứ xung quanh ta cũng trở nên tốt đẹp hơn”. Triết lý này đã chạm đến trái tim độc giả, khiến họ nhìn nhận lại những giá trị trong cuộc sống.

Một điểm đặc biệt của Nhà giả kim là cách nó kết hợp các yếu tố tâm linh từ nhiều truyền thống khác nhau, từ Thiên Chúa giáo, Hồi giáo, đến triết lý phương Đông. Cuốn sách không chỉ là một câu chuyện, mà còn là một lời mời gọi độc giả suy ngẫm về mục đích sống, lòng can đảm, và ý nghĩa của việc theo đuổi ước mơ.

Thành công vang dội

Kể từ khi xuất bản lần đầu tại Brazil vào năm 1988, Nhà giả kim đã trở thành một hiện tượng toàn cầu. Ban đầu, cuốn sách chỉ bán được vài trăm bản, nhưng nhờ sự kiên trì của Coelho và sức lan tỏa qua truyền miệng, nó nhanh chóng được dịch ra hơn 80 ngôn ngữ và bán được hơn 65 triệu bản trên toàn thế giới. Đây là một trong những cuốn sách bán chạy nhất mọi thời đại, được ghi vào Kỷ lục Guinness Thế giới vì được dịch ra nhiều ngôn ngữ nhất bởi một tác giả còn sống.

Thành công của Nhà giả kim không chỉ nằm ở con số ấn tượng mà còn ở sức ảnh hưởng văn hóa. Cuốn sách đã truyền cảm hứng cho nhiều cá nhân, từ những người trẻ đang tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống đến những người lớn tuổi muốn tái khám phá ước mơ bị lãng quên. Nhiều nhân vật nổi tiếng như Oprah Winfrey, Will Smith và Madonna đã công khai bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với tác phẩm này. Oprah Winfrey từng chia sẻ: “Nhà giả kim là một câu chuyện về việc lắng nghe trái tim mình, và tôi nghĩ đó là điều tất cả chúng ta đều cần”.

Ở Việt Nam, Nhà giả kim cũng tạo nên một làn sóng mạnh mẽ. Được dịch sang tiếng Việt bởi Lê Chu Cầu và xuất bản lần đầu bởi Nhà xuất bản Văn học, cuốn sách nhanh chóng trở thành một trong những tác phẩm được yêu thích nhất trong giới trẻ. Những câu trích dẫn như “Hãy lắng nghe trái tim bạn, nó biết tất cả mọi thứ” đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều bạn trẻ trong hành trình tìm kiếm bản thân.

Sức ảnh hưởng vượt thời gian

Sức mạnh của Nhà giả kim không chỉ nằm ở câu chuyện của Santiago mà còn ở khả năng kết nối với độc giả ở mọi lứa tuổi, văn hóa và hoàn cảnh. Cuốn sách đã được đưa vào chương trình giảng dạy ở nhiều trường học trên thế giới, từ Brazil, Mỹ đến các quốc gia châu Á. Nó không chỉ là một tác phẩm văn học mà còn là một công cụ giáo dục, khuyến khích học sinh suy ngẫm về ước mơ và giá trị sống.

Hơn nữa, Nhà giả kim đã truyền cảm hứng cho nhiều hình thức nghệ thuật khác. Cuốn sách đã được chuyển thể thành kịch, âm nhạc và thậm chí là các dự án phim tiềm năng. Nhiều nhà làm phim Hollywood đã bày tỏ mong muốn đưa câu chuyện của Santiago lên màn ảnh rộng, mặc dù đến nay, Coelho vẫn cẩn trọng trong việc lựa chọn dự án để đảm bảo tinh thần của tác phẩm không bị mai một.

Một yếu tố quan trọng khác góp phần vào thành công của Nhà giả kim là tính phổ quát của nó. Dù được viết bởi một tác giả Brazil, câu chuyện không bị giới hạn bởi ranh giới địa lý hay văn hóa. Những chủ đề như giấc mơ, lòng can đảm, và sự khám phá bản thân là những giá trị chung của nhân loại. Chính điều này đã khiến Nhà giả kim trở thành một tác phẩm vượt thời gian, vẫn giữ được sức hút qua nhiều thập kỷ.

Nhà giả kim không chỉ là một cuốn sách, mà là một hiện tượng văn hóa, một lời nhắc nhở rằng mỗi người đều có một “truyền thuyết cá nhân” cần theo đuổi. Paulo Coelho, với tài năng kể chuyện và tầm nhìn tâm linh, đã tạo nên một tác phẩm vượt qua mọi rào cản về ngôn ngữ, văn hóa và thời gian. Từ những con phố bụi bặm của Rio de Janeiro đến những kim tự tháp hùng vĩ ở Ai Cập, câu chuyện của Santiago đã chạm đến trái tim hàng triệu người, khơi dậy khát vọng sống trọn vẹn và ý nghĩa.

Hành trình của Nhà giả kim là minh chứng cho sức mạnh của văn chương Brazil trong việc truyền cảm hứng cho thế giới. Như Coelho từng viết: “Không có gì sai khi cảm thấy sợ hãi, miễn là bạn không để nỗi sợ ngăn cản bạn”. Với thông điệp ấy, Nhà giả kim sẽ tiếp tục là ngọn lửa soi sáng cho những ai dám bước đi trên con đường của chính mình.