Xử lý tài sản công dôi dư: Việc khó cũng phải làm

Sau đợt sắp xếp lớn về tổ chức hành chính, hàng nghìn trụ sở, nhà đất công bị bỏ không hoặc sử dụng kém hiệu quả đang trở thành một thách thức không nhỏ trong quản lý. Nếu không được xử lý quyết liệt và minh bạch, nguồn lực quý giá này sẽ tiếp tục bị lãng phí, làm giảm đi cơ hội trở thành động lực phát triển.

Từ 1/7, mô hình chính quyền địa phương hai cấp chính thức được triển khai tại 34 tỉnh, thành phố, đánh dấu một bước ngoặt trong cải cách tổ chức bộ máy nhà nước. Bên cạnh kỳ vọng về một bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả là thách thức không nhỏ: hàng nghìn trụ sở, nhà đất công bị dôi dư sau hợp nhất đang đối diện nguy cơ trở thành gánh nặng ngân sách nếu không được xử lý kịp thời.

Theo Bộ Tài chính, đến cuối năm 2024, cả nước vẫn còn hơn 11.000 cơ sở nhà, đất công chưa được xử lý hiệu quả; trong đó nhiều công trình bị chiếm dụng hoặc xuống cấp nghiêm trọng. Việc xóa bỏ cấp huyện tại nhiều địa phương đã làm khối tài sản công dôi dư tăng mạnh. Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong số hơn 38.000 trụ sở công thuộc 52 địa phương đã sắp xếp (trừ 11 địa phương giữ nguyên), có tới 4.226 trụ sở bị dôi dư.

Trước thực trạng đó, Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài chính đã yêu cầu các địa phương khẩn trương rà soát, lập phương án sử dụng hoặc xử lý tài sản công dôi dư theo đúng quy định của Luật Quản lý tài sản công. Nhiều tỉnh, thành đã chủ động rà soát và báo cáo danh mục tài sản cần xử lý.

Tỉnh Cao Bằng (cũ) có 2.088 cơ sở; trong đó 1.835 tiếp tục sử dụng; 193 cơ sở được điều hòa nội bộ, ưu tiên cho giáo dục, y tế, các thiết chế công cộng. Với 60 cơ sở dôi dư, địa phương đưa ra phương án rõ ràng: cơ sở phù hợp quy hoạch sẽ bán đấu giá, còn lại giao cho đơn vị chức năng khai thác, quản lý.

Hay tại tỉnh Hòa Bình (cũ), nay là tỉnh Phú Thọ, việc xử lý tài sản công dôi dư được tổ chức bài bản. Theo đó, tỉnh đã ban hành kế hoạch cụ thể, giao Sở Tài chính phối hợp với các huyện, thành phố kiểm kê, lập phương án xử lý từng trụ sở, nhà làm việc, đất đai, xe ô tô công không còn nhu cầu sử dụng. Việc bố trí lại trụ sở mới cấp xã cũng được tính toán kỹ lưỡng, ưu tiên vị trí thuận lợi cho người dân giao dịch và tận dụng cơ sở vật chất hiện có, tránh xây dựng mới gây lãng phí.

Tính đến tháng 6/2025, theo báo cáo từ Sở Tài chính Hòa Bình cũ, gần 90% tài sản công dôi dư đã có phương án xử lý hoặc đang trong quá trình thẩm định, phê duyệt. Một số trụ sở cũ được chuyển thành trung tâm hành chính công cấp xã, trường mầm non, hoặc cho thuê đúng quy định để tăng thu ngân sách.

Tuy nhiên, tại một số địa phương cho thấy tiến độ thực hiện vẫn còn chậm. Nhiều tỉnh, thành còn lúng túng trong việc phân loại tài sản, xác định giá trị và xây dựng kế hoạch xử lý cụ thể. Tại Hải Phòng, địa phương này vẫn gặp khó khăn trong phối hợp với các cơ quan Trung ương, do một số đơn vị chưa xác định rõ nhu cầu sử dụng trụ sở, khiến địa phương không có đủ căn cứ lập phương án xử lý.

Bên cạnh đó, còn nhiều vướng mắc như: chưa xác lập được quyền sở hữu đối với tài sản của cơ quan Trung ương; pháp lý chồng chéo giữa Luật Đất đai, Luật Ngân sách nhà nước và Luật Tài sản công; thiếu nhân lực chuyên trách ở cơ sở; tâm lý e ngại trách nhiệm và tình trạng bất cân xứng, nơi thừa trụ sở, nơi lại thiếu đất xây trường học, bệnh viện.

Bộ Tài chính nhận định đến nay, số lượng cơ sở nhà, đất dôi dư còn rất lớn. Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Bùi Văn Khắng xử lý tài sản công dôi dư là nhiệm vụ khó, phức tạp nhưng bắt buộc. Nếu làm không nghiêm túc sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều hành, quản lý và phát triển kinh tế - xã hội.

Chính vì vậy, Bộ Tài chính yêu cầu các đơn vị tập trung chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch khai thác, xử lý theo đúng quy định pháp luật; đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra để phát hiện, xử lý kịp thời các trường hợp thực hiện chậm hoặc sai quy định.

Đối với các cơ sở nhà, đất đã thực hiện bố trí, sắp xếp để làm trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp mà sau một thời gian đi vào vận hành có phát sinh bất cập thì tiếp tục thực hiện bố trí, sắp xếp để bảo đảm điều kiện làm việc cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động theo quy định của pháp luật; đồng thời đáp ứng tốt nhất việc cung cấp dịch vụ công, giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp.

Bộ Tài chính cũng lưu ý các cơ quan nhanh chóng cập nhật và phổ biến các quy định mới về quản lý, sử dụng tài sản công đến tận cấp xã; căn cứ các nghị định, quyết định hiện hành để xác định tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công cho từng đơn vị, làm cơ sở đầu tư, mua sắm, quản lý và xử lý tài sản đúng quy định.

Cục trưởng Cục Quản lý công sản, Bộ Tài chính Nguyễn Tân Thịnh cho biết, nguyên tắc hàng đầu khi sắp xếp tài sản công dôi dư sau hợp nhất là đảm bảo hoạt động ổn định của bộ máy sau sắp xếp. Theo đó, không khuyến khích bán hoặc chuyển nhượng các tài sản công dôi dư, mà ưu tiên bố trí cho các mục đích công như giáo dục, y tế, văn hóa xã hội hoặc điều chuyển cho cơ quan trung ương đóng tại địa phương.

Bộ Tài chính sẽ tiếp tục đồng hành, phối hợp chặt chẽ với các địa phương để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình xử lý. Những vấn đề vượt thẩm quyền sẽ được tổng hợp, báo cáo cấp cao hơn để có chỉ đạo phù hợp và kịp thời.