Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà: Phát triển bền vững công viên, cây xanh, mặt nước

Chiều 23/6, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo dự thảo Nghị định về quản lý công viên, cây xanh, mặt nước.

Huy động nguồn lực xã hội

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, Nghị định này quy định về các hoạt động liên quan đến quản lý công viên, cây xanh và tổ chức không gian mặt nước gắn với cảnh quan tại đô thị và khu dân cư nông thôn; quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng công viên, cây xanh do Nhà nước đầu tư, quản lý.

Điểm mới của dự thảo Nghị định so với Nghị định số 64/2010/NĐ-CP bao gồm: Bổ sung đối tượng công viên, mặt nước; mở rộng quy định cho cả đô thị, nông thôn; bổ sung quy định khai thác tài sản quỹ đất công viên (dành tối đa 15% quỹ đất công viên để khai thác, kinh doanh loại hình phù hợp); quản lý, khai thác tài sản hạ tầng công viên, cây xanh (quy định về tài sản hạ tầng công viên, cây xanh và các hình thức quản lý, bàn giao, khai thác, sử dụng…).

Liên quan đến mặt nước trong đô thị, dự thảo Nghị định xác định đây là yếu tố hạ tầng cảnh quan quan trọng. Nội dung quản lý mặt nước được gắn với trách nhiệm của các đơn vị như công ty thoát nước, đơn vị công ích và ban quản lý công viên - đảm bảo tính đồng bộ và thống nhất trong vận hành, duy tu, bảo vệ. Trong quá trình xây dựng dự thảo, Bộ Xây dựng đã làm rõ ranh giới quản lý, tránh chồng lấn với các luật chuyên ngành về tài nguyên nước, bảo vệ môi trường, theo nguyên tắc không quy định lại những gì pháp luật chuyên ngành đã điều chỉnh.

Về công viên, dự thảo Nghị định quy định đầy đủ các nội dung từ thiết kế, quy hoạch đến tổ chức quản lý, vận hành. Trong đó, bao gồm các yêu cầu về lựa chọn đơn vị quản lý công viên, phân định rõ quyền và nghĩa vụ giữa các bên liên quan cũng như xác định các chức năng chính - phụ trong không gian công viên. Một trong những điểm được chú ý là quy định rõ việc công viên có hàng rào hay không, tùy theo tính chất và mục tiêu quản lý cụ thể của từng loại hình công viên, bảo đảm linh hoạt mà vẫn có cơ sở pháp lý.

Bên cạnh đó, để khuyến khích huy động nguồn lực xã hội cho phát triển công viên, dự thảo đề xuất cho phép sử dụng tối đa 15% diện tích công viên (nhưng không quá 5 ha) cho các hoạt động thể dục thể thao, dịch vụ thương mại và các tiện ích hỗ trợ khác, chấm dứt tình trạng tự phát; đồng thời tạo điều kiện để thu hút khu vực tư nhân tham gia đầu tư, chia sẻ trách nhiệm với Nhà nước trong quản lý, duy tu và vận hành công viên đô thị.

Tại cuộc họp, đại diện các bộ, ngành đã thảo luận, cho ý kiến liên quan đến phân định trách nhiệm quản lý mặt nước, cây xanh, công viên, tài sản trong công viên; vai trò của Bộ Xây dựng trong quy hoạch không gian và thiết kế cảnh quan đô thị; cơ chế tổ chức thực hiện và xác định trách nhiệm khi xảy ra vi phạm; định hướng phát triển công viên đô thị như một không gian công cộng; yêu cầu đổi mới tư duy thiết kế cây xanh, mặt nước nhằm bảo đảm hệ sinh thái bền vững trong đô thị...

Xây dựng cơ sở pháp lý rõ ràng, khả thi và có giá trị thực tiễn lâu dài

Kết luận cuộc làm việc, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu đổi mới tư duy tiếp cận trong quy hoạch cây xanh, khắc phục cách làm cũ “có đường là trồng cây”. Việc trồng cây phải tuân thủ quy chuẩn về vỉa hè, tầm nhìn giao thông và chủng loại phù hợp để bảo đảm an toàn, hạn chế gãy đổ. Phát triển cây xanh theo nguyên tắc “cụm hóa” - bố trí tập trung thay vì rải rác trên phố hẹp. "Cây xanh cần được xác định là một cấu phần độc lập trong quy hoạch, đồng bộ với hạ tầng, giao thông, kiến trúc đô thị", Phó Thủ tướng gợi mở.

Tại các khu dân cư mới, tái định cư, không gian cây xanh, công viên, vườn hoa phải được thể hiện rõ trong quy hoạch chi tiết và hồ sơ thiết kế kỹ thuật; bổ sung quy định bảo tồn hệ sinh thái bản địa, giữ lại cây có giá trị sinh thái, cảnh quan; có cơ chế quản lý riêng cho các “khu rừng” tự nhiên trong đô thị.

Về quy hoạch quỹ đất, Phó Thủ tướng yêu cầu bảo đảm tỷ lệ cây xanh tối thiểu theo quy chuẩn, không điều chỉnh giảm trong suốt vòng đời quy hoạch. Các đô thị lớn cần dành đất dự trữ phát triển công viên, hành lang sinh thái, tuyến cây xanh ven sông, hồ, tích hợp xanh hóa vào chương trình phát triển hạ tầng và nhà ở.

Bộ Xây dựng được giao hướng dẫn rà soát, điều chỉnh quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết để bổ sung không gian xanh, nhất là tại khu vực đô thị hóa nhanh. Việc lập chỉ tiêu, bản đồ hóa và theo dõi biến động quỹ đất cây xanh phải được số hóa, công khai minh bạch.

Về mặt nước đô thị, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, dự thảo Nghị định cần xác định rõ mặt nước đô thị do Nhà nước quản lý; giao địa phương chịu trách nhiệm bảo vệ, duy tu, khai thác. Cần phân biệt giữa mặt nước tự nhiên và nhân tạo để có cơ chế phù hợp. Các hoạt động khai thác như nhà hàng nổi, bến thuyền, dịch vụ... phải được cấp phép, giám sát chặt chẽ, bảo đảm lợi ích công cộng.

Phó Thủ tướng yêu cầu làm rõ trách nhiệm giữa các bộ, ngành và địa phương trong kiểm soát chất lượng nước, xử lý ô nhiễm, duy tu, nạo vét, tổ chức giao thông thủy nội đô (nếu có). "Quy hoạch đô thị phải gắn với giữ lại hoặc tạo lập mặt nước, coi đây là tiêu chí bắt buộc từ bước đầu của quy hoạch", Phó Thủ tướng nói.

Về hệ thống công viên, Phó Thủ tướng đề nghị phân loại rõ công viên hiện hữu trong đô thị cũ và công viên mới tại khu đô thị mới. Công viên hiện hữu cần cải tạo, nâng cấp, có thể áp dụng mô hình nhà nước đầu tư tư nhân quản lý. Công viên mới phải đáp ứng các tiêu chí sinh thái, bảo tồn cây tự nhiên, phục vụ cộng đồng.

Tỷ lệ đất công viên dành cho hệ sinh thái tự nhiên (cây xanh, mặt nước) tối thiểu đạt 60-70%; phần hạ tầng, dịch vụ không vượt quá 5%; bổ sung quy định cho phép khai thác không gian ngầm phù hợp, không ảnh hưởng đến mặt đất.

"Cảnh quan tự nhiên cần được coi là tài nguyên tích hợp bắt buộc trong quy hoạch đô thị. Bộ Xây dựng được giao hoàn thiện quy định về vấn đề này trong Nghị định, tạo cơ sở pháp lý cho phát triển đô thị xanh, bền vững, có bản sắc", Phó Thủ tướng nêu.

Về cơ chế tài chính, Phó Thủ tướng yêu cầu xây dựng nền tảng ổn định, minh bạch, dài hạn, không phụ thuộc chi thường xuyên; cần xác lập định mức kinh tế - kỹ thuật theo đặc điểm đô thị để làm cơ sở dự toán, phân bổ ngân sách và giám sát hiệu quả đầu tư.

Dự thảo Nghị định cần quy định rõ trách nhiệm địa phương trong bố trí ngân sách hằng năm cho không gian xanh; khuyến khích xã hội hóa, huy động quỹ môi trường, phát triển đô thị... trên nguyên tắc công khai, không thương mại hóa không gian công cộng.

Phó Thủ tướng giao Bộ Xây dựng phối hợp Bộ Tài chính xây dựng cơ chế quản lý tài sản công đặc thù đối với cây xanh, công viên, mặt nước; nghiên cứu bổ sung lệ phí duy tu tại các khu đô thị mới, khu chức năng đặc thù - nơi người dân có khả năng chi trả trên cơ sở tự nguyện, minh bạch, có đồng thuận cộng đồng. Bên cạnh đó, cần tích hợp chi phí duy tu, bảo vệ không gian xanh vào các chương trình mục tiêu quốc gia, đầu tư công trung hạn, ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển đô thị xanh - thông minh.

Phó Thủ tướng lưu ý, Nghị định phải quy định rõ tỷ lệ đất công cộng, hành lang bảo vệ mặt nước, khoảng lùi công trình, tiêu chí lựa chọn và trách nhiệm nhà đầu tư; học hỏi kinh nghiệm quốc tế trong phát triển đô thị ven sông, hồ, nơi không gian mở không chỉ tạo cảnh quan mà còn là nguồn lực tài chính, giá trị cộng đồng và động lực phát triển đô thị đáng sống.

“Nghị định cần trở thành cơ sở pháp lý rõ ràng, khả thi và có giá trị thực tiễn lâu dài trong công tác quy hoạch, quản lý cây xanh, mặt nước, công viên và cảnh quan đô thị”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.