Đưa quan hệ Việt Nam-Malaysia phát triển xứng đáng với tầm vóc mới

Nhận lời mời của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Phu nhân, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phu nhân cùng đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam thăm chính thức Malaysia; tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46 và các Hội nghị Cấp cao liên quan tại Kuala Lumpur (Malaysia) từ ngày 24 đến 28/5/2025. 

Đây là chuyến thăm đầu tiên của Thủ tướng Chính phủ đến Malaysia sau 10 năm và là chuyến thăm Malaysia đầu tiên của lãnh đạo chủ chốt nước ta sau khi hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện nhân chuyến thăm chính thức Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm hồi tháng 11/2024. Chuyến thăm góp phần củng cố tin cậy chính trị, thúc đẩy triển khai quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Malaysia trên mọi lĩnh vực.

Những dấu mốc trong quan hệ Việt Nam-Malaysia

Việt Nam và Malaysia đã có một lịch sử hợp tác bền chặt kéo dài suốt hơn 50 năm. Hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 30/3/1973, nhưng trước đó, hai nước đã sớm có mối quan hệ giao lưu hợp tác, học hỏi lẫn nhau.

Trải qua hơn nửa thế kỷ, quan hệ hai nước Việt Nam và Malaysia ngày càng phát triển tích cực, tốt đẹp trên mọi lĩnh vực, đặc biệt là từ khi nâng cấp lên thành quan hệ Đối tác chiến lược vào tháng 8/2015. Việc thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược đã cho thấy mức độ phát triển sâu rộng của quan hệ hai nước, thể hiện sự tin cậy chính trị cao cũng như mở đường cho hợp tác sâu rộng, toàn diện giữa hai nước trên tất cả các lĩnh vực chính trị, ngoại giao, kinh tế, thương mại, văn hóa, du lịch, quốc phòng, an ninh, khoa học công nghệ và phát triển bền vững.

Tiếp đó, vào tháng 11/2024, trong chuyến thăm chính thức Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm, hai nước đã nhất trí nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện, vì lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình, phát triển bền vững và thịnh vượng chung của ASEAN và thế giới. Việc xác lập khuôn khổ Đối tác chiến lược toàn diện đã giúp tạo nền tảng và phương hướng quan trọng cho hợp tác song phương trong thời kỳ mới, với 4 trụ cột chính là đẩy mạnh hợp tác chính trị, quốc phòng, an ninh; tăng cường kết nối kinh tế hướng tới phát triển bền vững; mở ra hợp tác trong các lĩnh vực mới như chuyển đổi số, năng lượng sạch, công nghệ mới, cũng như giúp tăng cường phối hợp về các vấn đề quốc tế, đa phương.

Cũng trong hơn 50 năm qua, mối quan hệ chính trị-ngoại giao tốt đẹp giữa hai nước còn được đánh dấu bởi các cuộc trao đổi đoàn và tiếp xúc cấp cao trên tất cả các kênh Đảng, Chính phủ, Nhà nước, Quốc hội và giao lưu nhân dân. Nổi bật về phía Việt Nam có các chuyến thăm Malaysia của: Tổng Bí thư Đỗ Mười (tháng 3/1994); Thủ tướng Võ Văn Kiệt thăm chính thức (tháng 1/1992); Chủ tịch nước Trần Đức Lương thăm chính thức (tháng 3/1998); Thủ tướng Phan Văn Khải dự Hội nghị cấp cao APEC tại Malaysia (tháng 11/1998), thăm chính thức (tháng 4/2004); Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng thăm chính thức (tháng 8/2007 và tháng 8/2015); Chủ tịch nước Trương Tấn Sang thăm cấp Nhà nước (tháng 9/2011); Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim nhân dịp tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 44, 45 tại Lào (ngày 10/10/2024); Chủ tịch nước Lương Cường gặp Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim nhân dịp tham dự Tuần lễ cấp cao APEC 2024 tại Lima (Peru) (ngày 15/11/2024); Tổng Bí thư Tô Lâm thăm chính thức Malaysia (tháng 11/2024). Gần đây hơn, chỉ trong vòng một tháng, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã 2 lần điện đàm với Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim (ngày 6/4/2025; ngày 28/4/2025) để cùng chia sẻ đánh giá về tình hình thế giới, khu vực, các biện pháp thúc đẩy hợp tác song phương và hợp tác ASEAN.

Về phía Malaysia có các chuyến thăm Việt Nam của: Quốc vương Muhammad V (tháng 3/2009, tháng 9/2013); Thủ tướng Najib Tun Razak (tháng 4/2014); Thủ tướng Mahathir Mohamad (tháng 8/2019); Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim thăm chính thức Việt Nam (tháng 7/2023); Bộ trưởng Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia Zafrul Abdul Aziz thăm, làm việc tại Việt Nam, đồng chủ trì Kỳ họp lần thứ 4 Ủy ban Hỗn hợp Thương mại Việt Nam-Malaysia tại Hà Nội (tháng 7/2024); Phó Thủ tướng Malaysia Dato Sri Haji Fadillah bin Haji Yusof dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao của Malaysia sang viếng Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (tháng 7/2024); Đại tướng Tan Sri Datuk Seri Mohammad bin Ab Rahman, Tư lệnh Lực lượng Quốc phòng Malaysia thăm chính thức Việt Nam (tháng 8/2024); Chủ tịch Hạ viện Malaysia Tan Sri Dato' Johari Bin Abdul thăm chính thức Việt Nam (tháng 10/2024); Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim thăm làm việc nhân dịp tham dự Diễn đàn Tương lai ASEAN lần thứ 2 tại Hà Nội (tháng 2/2025)…

Hiện nay, các cơ chế hợp tác song phương luôn được lãnh đạo hai nước quan tâm thúc đẩy và duy trì, bao gồm: Ủy ban hỗn hợp về hợp tác Kinh tế, Khoa học và kỹ thuật Việt Nam-Malaysia (cấp Bộ trưởng Ngoại giao họp lần thứ 7 tại Việt Nam tháng 7/2023); Ủy ban hỗn hợp Thương mại Việt Nam-Malaysia (họp lần thứ 4 vào tháng 7/2024 tại Hà Nội); Ủy ban Hợp tác Khoa học Công nghệ (họp lần thứ 4 năm 2006 tại Malaysia); Ủy ban Hợp tác Quốc phòng.

Đảng Cộng sản Việt Nam có quan hệ tốt đẹp với các chính đảng lớn ở Malaysia như Đảng Công lý nhân dân (PKR) do Thủ tướng Anwar Ibrahim đứng đầu và Đảng Tổ chức Thống nhất Dân tộc Mã-lai (UMNO) - đảng hiện tham gia liên minh cầm quyền.

Ngoài ra, hai nước phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn khu vực và quốc tế như ASEAN, Liên hợp quốc, APEC... Việt Nam và Malaysia luôn có sự phối hợp, thường xuyên trao đổi hợp tác và tham vấn lẫn nhau, do vậy có rất nhiều điểm đồng thuận và quan điểm chung trong ASEAN cũng như trong quan hệ giữa ASEAN với các nước bên ngoài, góp phần nâng cao vị thế và vai trò của ASEAN trên trường quốc tế. Việt Nam ủng hộ Malaysia trên cương vị Chủ tịch ASEAN 2025 và triển khai toàn diện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.

Hợp tác kinh tế, thương mại phát triển tích cực

Một trong những điểm sáng trong quan hệ Việt Nam-Malaysia chính là hợp tác kinh tế, thương mại. Malaysia hiện là đối tác thương mại lớn thứ ba của Việt Nam trong khối ASEAN (sau Thái Lan và Indonesia) và là đối tác thương mại lớn thứ 9 của Việt Nam trên thế giới.

Kim ngạch thương mại hai chiều giữa hai nước không ngừng gia tăng, đạt 12,5 tỷ USD năm 2021; 14,67 tỷ USD năm 2022; 12,66 tỷ USD năm 2023; 14,2 tỷ USD năm 2024; 4,8 tỷ USD trong 4 tháng đầu năm 2025. Hai nước dự kiến đạt mục tiêu kim ngạch song phương 18 tỷ USD vào năm 2025.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam sang Malaysia bao gồm điện thoại và linh kiện, dầu thô, gạo và cà phê, trong khi phía Malaysia xuất khẩu các mặt hàng như máy vi tính và sản phẩm điện tử, máy móc thiết bị, xăng dầu, hàng điện gia dụng và linh kiện, hoá chất.

Theo Đại sứ Việt Nam tại Malaysia Đinh Ngọc Linh, hai nước sở hữu những điểm mạnh mang tính chiến lược và bổ trợ lẫn nhau cần được nắm bắt để hợp tác, từ đó các doanh nghiệp hai nước sẽ có thêm điều kiện thuận lợi để tiếp cận tốt nhất thị trường của nhau, đặc biệt trong các lĩnh vực hợp tác mới còn nhiều dư địa như công nghiệp Halal, kinh tế xanh, đổi mới sáng tạo, khoa học và công nghệ, chuyển đổi số, năng lượng xanh.

Về đầu tư, Malaysia hiện là nhà đầu tư đứng thứ 10/143 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, với 731 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đăng ký 13 tỷ USD (tập trung vào lĩnh vực giáo dục đào tạo, sản xuất, phân phối điện, khí, nước, công nghiệp chế biến, chế tạo). Malaysia đã đầu tư vào nhiều tỉnh, thành phố của Việt Nam, trong đó có TP Hồ Chí Minh, tiếp theo là Trà Vinh, Hà Nội và các địa phương khác.

Cùng với hợp tác kinh tế, hợp tác an ninh-quốc phòng giữa hai nước cũng không ngừng được đẩy mạnh. Hai bên duy trì trao đổi đoàn các cấp và giao lưu, đào tạo, trao đổi kinh nghiệm, trao đổi thông tin liên quan đến công tác phòng, chống khủng bố, tội phạm mạng, tội phạm xuyên quốc gia. Năm 2015, hai bên đã ký Hiệp định về hợp tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia. Sự hợp tác này không chỉ bảo vệ lợi ích quốc gia mà còn góp phần duy trì môi trường hòa bình, ổn định cho cả khu vực Đông Nam Á.

Ngoài ra, hợp tác song phương trong các lĩnh vực lao động, văn hóa, giáo dục, du lịch, giao lưu nhân dân… cũng ghi nhận nhiều kết quả tốt đẹp. Về giáo dục, Việt Nam và Malaysia đã triển khai nhiều chương trình hợp tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, kinh tế và quản lý giáo dục. Đây là một trong những điểm mạnh trong quan hệ giữa hai nước, khi cả hai đều có những thế mạnh và nhu cầu học hỏi lẫn nhau.

Về du lịch, năm 2024, Malaysia đã chào đón hơn 300.000 du khách Việt Nam và gần nửa triệu du khách Malaysia đã đến thăm Việt Nam. Đại sứ Malaysia tại Việt Nam Dato' Tan Yang Thai nhận định, điều này cho thấy sự kết nối mạnh mẽ giữa người dân hai nước. Có được kết quả này một phần là nhờ vào sự kết nối hàng không tuyệt vời giữa hai nước với hơn 160 chuyến bay thẳng giữa các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng tại Việt Nam và Kuala Lumpur, Johor Bahru, Penang và Kota Kinabalu tại Malaysia.

Cộng đồng người Việt Nam tại Malaysia hiện có hơn 30.000 người, là cầu nối góp phần thúc đẩy quan hệ truyền thống giữa hai nước ngày một tốt đẹp hơn.

Triển khai hiệu quả quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện

Trên nền tảng quan hệ tốt đẹp, chuyến thăm chính thức Malaysia của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính lần này có ý nghĩa quan trọng. Theo Đại sứ Việt Nam tại Malaysia Đinh Ngọc Linh, chuyến thăm vừa thúc đẩy tình đoàn kết giữa các nước ASEAN, vừa thể hiện chính sách đối ngoại nhất quán của Việt Nam là coi trọng quan hệ láng giềng hữu nghị và Đối tác chiến lược toàn diện với Malaysia.

Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Malaysia đang trên đà phát triển mạnh mẽ, toàn diện và vững chắc trên tất cả các lĩnh vực, từ chính trị, ngoại giao, an ninh-quốc phòng đến kinh tế, du lịch, văn hóa và giao lưu nhân dân. Chuyến thăm cũng là dấu mốc góp phần củng cố nền tảng chính trị và tiếp thêm động lực thúc đẩy hơn nữa hợp tác chiến lược toàn diện giữa hai nước trên tất cả các lĩnh vực ngày càng phát triển mạnh mẽ và hiệu quả.

Thông qua chuyến thăm, lãnh đạo hai bên sẽ cùng trao đổi thống nhất các định hướng lớn, biện pháp cụ thể nhằm triển khai quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện vừa mới thiết lập giữa hai nước, qua đó tiếp tục góp phần củng cố tin cậy chính trị, thúc đẩy hợp tác trên tất cả các mặt như chính trị, ngoại giao, quốc phòng, an ninh, kinh tế, thương mại, đầu tư, lao động, văn hóa, du lịch, giao lưu nhân dân… đi vào thực chất, hiệu quả hơn; đồng thời thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực tiềm năng như khoa học công nghệ, kinh tế số, chính phủ điện tử, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi năng lượng, mạng lưới khởi nghiệp đổi mới sáng tạo…

Đại sứ Đinh Ngọc Linh cho biết, trong khuôn khổ chuyến thăm, lãnh đạo hai bên cũng sẽ chia sẻ, trao đổi thẳng thắn, tin cậy về những vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm, đồng thời thống nhất những phương hướng lớn nhằm tăng cường phối hợp giữa hai nước tại các diễn đàn khu vực và quốc tế, đặc biệt là trong khuôn khổ ASEAN và trong bối cảnh Malaysia giữ vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2025, góp phần vào việc tăng cường đoàn kết nội khối và phát huy vai trò trung tâm của ASEAN.

Theo Đại sứ Malaysia tại Việt Nam Dato' Tan Yang Thai, Malaysia kỳ vọng chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Malaysia lần này sẽ đạt được nhiều kết quả tích cực. Đây cũng là dịp để lãnh đạo hai nước đánh giá việc triển khai các sáng kiến trong khuôn khổ Đối tác Chiến lược Toàn diện, bao gồm thúc đẩy hợp tác thương mại-đầu tư, phát triển ngành công nghiệp Halal, dầu khí; khám phá các lĩnh vực mới như kinh tế xanh, năng lượng sạch...; tăng cường giao lưu nhân dân.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt tin tưởng rằng chuyến thăm chính thức Malaysia và tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46 và các Hội nghị Cấp cao liên quan tại Kuala Lumpur (Malaysia) của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sẽ tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa tin cậy chính trị giữa hai nước; tháo gỡ những khó khăn; đề ra đường hướng, biện pháp cụ thể để triển khai quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện Việt Nam-Malaysia thời gian tới, vì lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực.