Âm nhạc kết nối tại Lễ hội Mozartfest Würzburg: Từ câu chuyện thiên tài không có bạn

Wolfgang Amadeus Mozart, thiên tài âm nhạc thế kỷ 18, nếu sống ở thời đại hôm nay, có lẽ đã thu hút hàng triệu người theo dõi trên Instagram. Nhưng liệu ông có những người bạn thực sự, hay chỉ sống cho âm nhạc? Tất cả sẽ được khám phá tại Lễ hội Mozart ở Würzburg, Đức.

Nếu là một thần đồng thời hiện đại, Mozart chắc chắn sẽ nhận được vô số lời mời "kết bạn" trên mạng xã hội. Nhưng ngay cả vào thế kỷ 18, cha của ông, Leopold, đã cảnh báo con trai về những "người bạn giả dối" – những kẻ ghen tị hoặc chỉ biết nịnh hót để lấy lòng.

Lễ hội Mozartfest Würzburg: Tôn vinh tình bạn qua âm nhạc

Diễn ra từ nay đến ngày 22/6, Mozartfest Würzburg – lễ hội Mozart lâu đời và lớn nhất nước Đức – năm nay lấy chủ đề "Qua âm thanh: Người bạn Mozart". Sự kiện được tổ chức tại Würzburg Residence, di sản thế giới UNESCO, xoay quanh những mối quan hệ bạn bè của Mozart.

Giám đốc nghệ thuật Evelyn Meining chia sẻ: "Tình bạn thực sự cần sự tin tưởng và thấu hiểu lẫn nhau. Ngay cả hàng triệu người theo dõi trên mạng xã hội cũng không thể thay thế được điều đó".

Chủ đề năm nay lấy cảm hứng từ một câu nói của Mozart, nhấn mạnh âm nhạc là phương thức giao tiếp và kết nối chính của ông.

Thần đồng không có bạn?

Ở thế kỷ 18, Mozart đã khiến cả châu Âu kinh ngạc với tài năng violon và piano từ khi còn rất nhỏ. Cùng cha đi khắp châu Âu biểu diễn, ông làm say lòng giới quý tộc. Nhưng chính lịch trình dày đặc ấy đã khiến Mozart không có thời gian xây dựng tình bạn thân thiết với những người đồng trang lứa.

Meining cho biết: "Gia đình Mozart rất khép kín, đặc biệt vào những năm 1760. Tình bạn của Mozart thường gắn liền với âm nhạc: đồng nghiệp, nhạc sĩ, thầy dạy, nhà bảo trợ hoặc các thành viên dàn nhạc". Những buổi tụ họp bạn bè thông thường dường như không phải là một phần trong cuộc sống của ông.

Tình bạn nghệ thuật tại Mozartfest

Năm nay, lễ hội tôn vinh những mối quan hệ nghệ thuật, đặc biệt qua buổi hòa nhạc khai mạc với sự góp mặt của hai người bạn thân: nghệ sĩ viola Nils Mönkemeyer và pianist William Youn, cùng Ensemble Resonanz dưới sự chỉ huy của Riccardo Minasi. Cả hai gặp nhau qua âm nhạc và yêu thích các tác phẩm của Mozart. Tuy nhiên, họ muốn mang đến điều mới mẻ.

Họ đã đặt hàng nhà soạn nhạc hiện đại Manfred Trojahn sáng tác Trame lunari – một bản concerto cho viola, piano và dàn nhạc thính phòng. Tác phẩm này, nghĩa là "bóng ma dưới ánh trăng", mang nhiều sắc thái âm thanh và ánh sáng, gợi nhắc sự nhẹ nhàng, trong trẻo của âm nhạc Mozart. Trojahn chia sẻ: "Tôi muốn sáng tác của mình cũng sáng và trong như nhạc của Mozart". Mönkemeyer và Youn đã trình diễn tác phẩm với sự tinh tế và nhạy cảm, thể hiện sự ăn ý tuyệt vời.

Joseph Haydn – Người bạn như cha

Mozart luôn được xem là hình mẫu cho nhiều nhạc sĩ. Nhưng ông cũng có những người mà ông ngưỡng mộ, như Joseph Haydn và Johann Christian Bach. Với Haydn, người hơn Mozart 24 tuổi, ông đã xây dựng một tình bạn như cha con. Trong thư, Mozart gọi Haydn là "người bạn thân nhất". Năm 1785, ông dành tặng Haydn 6 bản tứ tấu đàn dây, gọi chúng là "những đứa con" của mình.

Ngoài ra, Mozart còn thân thiết với nghệ sĩ kèn Joseph Leutgeb, người mà ông trêu đùa trong các bản nhạc bằng những lời chú thích hài hước như "Dành cho ngài Lừa". Với nghệ sĩ clarinet tài ba Anton Stadler, Mozart sáng tác một bản quintet và một concerto clarinet đặc biệt.

Nhưng khi bệnh tật và cô đơn ập đến vào cuối đời, Mozart từng viết rằng âm nhạc là "người bạn duy nhất" của ông.

Những "người bạn giả"?

Liệu Mozart có thực sự bị bao vây bởi những "người bạn giả" như cha ông lo ngại? Bộ phim Amadeus (1984) của Milos Forman khắc họa Antonio Salieri như một đối thủ ghen ghét, âm mưu hãm hại Mozart. Tuy nhiên, Meining khẳng định đây chỉ là hư cấu: "Salieri không phải kẻ thù độc ác. Ông là một nhà soạn nhạc được kính trọng và cả hai luôn dành cho nhau sự tôn trọng".

Tương tự, Joseph Bologne, Chevalier de Saint-Georges – thường được gọi là "Mozart Đen" – cũng bị xem là đối thủ của Mozart trong văn học và phim Chevalier (2022). Sinh ra ở Guadeloupe, là con của một quý tộc Pháp và một nô lệ da đen, Bologne nổi tiếng với tài năng violon và sáng tác. Nhưng không có bằng chứng cho thấy ông và Mozart từng đối đầu trực tiếp. Meining nhấn mạnh: "Họ chỉ đơn giản là hai nghệ sĩ xuất sắc cùng thời, và câu chuyện về sự cạnh tranh chỉ là suy đoán sau này".

Tình bạn thời xưa và nay

Lễ hội năm nay còn có "Phòng thí nghiệm Mozart", nơi diễn ra các cuộc thảo luận về tình bạn, đặc biệt trong bối cảnh nghệ thuật và mạng xã hội. Meining nhận định: "Chúng ta đang trong một cuộc cách mạng xã hội, được thúc đẩy bởi internet, mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo". Để cân bằng, lễ hội tổ chức các buổi hòa nhạc tại nhà riêng, nơi những người yêu nhạc có thể gặp gỡ, kết nối và khám phá âm nhạc như một "phương tiện của tình bạn".

Biết đâu, chính những giai điệu ấy sẽ khơi nguồn cho những tình bạn mới.

Lễ hội Mozartfest Würzburg không chỉ tôn vinh âm nhạc mà còn là hành trình khám phá những mối quan hệ đã định hình cuộc đời và sự nghiệp của một thiên tài.